6331 nolu yeni İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, uluslararası bir standart olan OHSAS 18001 yönetim sistemini model alır. Temel kriterleri arasında yer alan risk analizleri, personel eğitimleri, düzeltici ve önleyici faaliyetler, kişisel koruyucu donanım ve benzeri ekipman tedariki, acil durum eylem planları, iş kazası ve meslek hastalıklarının kayıtları, sağlık kontrolleri, İSG profesyonelleri ve sağlık personeli istihdamı, iç ve dış denetimler ve benzeri unsurlar çerçevesinde, tüm kurumlarda İş Sağlığı ve Güvenliği’nin sağlıklı ve etkin bir biçimde uygulanabilmesine yönelik bir sistem oluşturulmasını zorunlu kılar.

Kanunun amacı, “İşyerlerinde iş sağlığı ve Güvenliğinin sağlanması ve mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için işveren ve çalışanların görev, sorumluluk, yetki, hak ve yükümlülüklerini düzenlemektir ” olarak belirtilmiştir. Kanunun kapsamı ve etki alanı, yeniden tanımlanarak genişletilmiştir. Önceki İş Kanunu içerisindeki tanımda, en belirgin ve önce çıkan özellik, sanayiden sayılan ve devamlı olarak en az 50 işçi çalıştıran ve 6 aydan fazla sürekli işlerin yapıldığı işyerlerini kapsamaktaydı. Fakat 6331 nolu yeni kanun bu tanımı müstakil bir yasa haline getirerek kapsamını genişletmiştir. Bu tanım ile birlikte, artık 50 çalışan sınırı ve işin 6 aydan fazla sürekliliği temel tanım olmaktan çıkarılarak “Kamu ve özel sektöre ait tüm işyerleri ve işlere uygulanacaktır” denilmiştir. Böylece, etki alanı genişleyen kanunun içerisine İş Kanunu, Deniz İş Kanunu, Meslek Eğitim Kanunu, Devlet Memurları Kanunu, Borçlar Kanunu çalışanlarına, bu işyerlerinin ve işverenleri ile işveren vekillerine, çırak ve stajyerlere de dahil olmak üzere tüm çalışanlarına ve faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanacaktır. Kanun yalnızca, afet ve acil durum birimlerinin müdahale faaliyetlerini, ev hizmetleri, yanında başkaca kimseyi çalıştırmayan esnaf ile iyileştirme kapsamında çalışan tutuklu ve hükümlüleri kapsam dışında tutmaktadır. Bunların haricinde tek bir personel çalıştıran kurumlar dahi, iş hacmi, çapı ve sektörü ne olursa olsun bu kanun kapsamında yer almakta ve dolayısıyla hem kanunun getirdiği yükümlülüklerden, hem de cezai yaptırımlardan sorumlu tutulmaktadır.

İş güvenliği uzmanları ve işyeri hekimlerinin temel görevi, işyerindeki tehlikeleri ve bu tehlikelerden doğabilecek riskleri ortaya çıkartarak, alınması gereken tedbirleri belirlemektir. İş sağlığı ve güvenliği hizmeti sunan kuruluşlar ve İSG profesyonelleri, işverenlere karşı sorumludur. Bu sorumluluktan dolayı İSG profesyonelleri, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili hususları işverene iletmek ve işverence uyulmayan hayati tehlike arz eden riskleri Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na bildirmek ile yükümlüdür.

Risk değerlendirmesi, İş Sağlığı ve Güvenliği yönetim sisteminin çekirdeğini oluşturur. Risk değerlendirmesi, 4857 sayılı iş kanununda yer almayıp, ilk olarak bu kanunda etkin ve belirleyici bir şekilde dile getirilmiştir. Kanun ile işveren, iş sağlığı ve güvenliği kapsamında risk değerlendirmeleri yapmak ya da yaptırmak sorumluluğunda bırakılmıştır. İşverenler teknik açıdan yeterli ve sağlıklı bir risk analizi için, İSG profesyonellerinden danışmanlık hizmetleri ve yardım alabilir. Özellikle belirli iş sahalarında çalışanların üst seviyedeki risklerden etkilenme durumları, kullanılacak iş ekipmanları ile kimyasal etkilerin tespiti, işyeri düzeninin sağlanması, özel politika gerektiren çalışanların bulunması halinde bunların durumlarının tespiti, çalışma ortamlarına adaptasyonlarının sağlanması ve gerekli önlemlerin alınması gerekmektedir. Genç, yaşlı, engelli, gebe, emziren çalışanlar ve kadın çalışanlar gibi öncelikli grupta yer alan çalışanların durumunun risk değerlendirmesinde özellikle dikkate alınması sağlanmış ve alınan önlemlerin çalışanlara uygun olma zorunluluğu getirilmiştir. Buradan yola çıkarak, çok tehlikeli sınıfta yer alan maden, metal, yapı işleri ve tehlikeli kimyasallarla çalışılan sektörler veya büyük endüstriyel kazaların olabileceği işyerlerinde risk değerlendirmesi yapılmaması işi durdurma sebebi sayılacaktır. Ayrıca işverenler, acil durum eylem planı hazırlamakla ve bunun bildirimini yapmakla yükümlüdür. Koruyucu önlemlerle beraber, tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım ve benzeri konularda uygun donanıma sahip ve bu konularda eğitimli yeterli sayıda personel görevlendirir. Araç gereç sağlar, tatbikat yaptırır. Ekipmanların her an hazır bulundurmaları sağlanır. Bu konularda (İlk yardım, acil müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele) işyeri dışındaki uzman kuruluşlarla gerekli iletişim metotları belirler. Kanun bu konularda işverene özellikle ve belirlenmiş sorumluluklar yüklediği gibi çalışanlara da bu konuda önemli sorumluluklar getirmiştir. Çalışanlar iş sağlığı ve güvenliği konularında, aldıkları eğitim ile işverenin bu konudaki talimatları doğrultusunda, kendilerinin, diğer çalışanların işyerindeki hareketlerinden dolayı diğer çalışanların sağlık ve güvenliğini tehlikeye atmamakla sorumludurlar.

İşverenler, tüm iş kazaları ve meslek hastalıklarının kaydını tutmak, gerekli incelemeleri yaparak rapor hazırlamak ve son dakika önlenmiş olayların dahi değerlendirmesini yapmak ile yükümlüdür. Böylece yaşanan olumsuz deneyimlerin tekrarlanmaması ve oluşabilecek zararların önüne geçilmesi sağlanacaktır. İşyeri hekimi ve sağlık görevlileri tarafından meslek hastalığı ön tanısı konulan vakalar, yetkili sağlık birimlerine sevk edileceklerdir. İş kazası ve meslek hastalıkları artık sadece sosyal güvenlik kurumuna bildirilecektir. Yetkili sağlık birimleri ise iş kazaları ve teşhis koydukları meslek hastalıklarını 10 gün içinde sosyal güvenlik kurumuna bildireceklerdir.

İlkyardım, yangınla mücadele, kişilerin tahliyesi, ciddi ve yakın tehlikeyle karşılaşılması gibi durumlar için önceden planlama ve hazırlık yapılması işyerlerinin yükümlülükleri arasındadır. Bu yükümlülükle birlikte, hayati ve özel tehlike bulunan yerlere yeterli bilgi ve talimatı olmayan çalışanların girmemesi için de gerekli tedbirlerin alınması sağlanmış ve oluşabilecek kayıpların önüne geçilmiştir.